Στις υδροπονικές εγκαταστάσεις ένα από τα βασικότερα στοιχεία είναι το υπόστρωμα. Το υπόστρωμα είναι ένα πορώδες μέσω που αντικαθιστά το φυσικό χώμα. Θα πρέπει να επιτελεί όλες τις λειτουργίες που γίνονται από το χώμα με ακόμα καλύτερο τρόπο. Οι βασικές λειτουργίες του εδάφους που καλείται να επιτελέσει σε μια υδροπονική καλλιέργεια είναι η τροφοδότηση του φυτού με νερό και θρεπτικά στοιχεία, η παροχή οξυγόνου στο ριζικό σύστημα και η μηχανική στήριξη.
Στα υποστρώματα είναι πολύ σημαντική η αναλογία μεταξύ νερού και αέρα στους πόρους του, η εξασφάλιση επάρκειας νερού και οξυγόνου και η συγκράτηση νερού και απόδοσης του στα φυτά. Αξίζει να σημειωθεί ότι κάθε υπόστρωμα έχει διαφορετική ικανότητα να συγκρατεί και να αποδίδει το χορηγούμενο νερό στο φυτό.
Λόγω του περιορισμένου όγκου ανά φυτό σε σχέση με το έδαφος οδηγούμαστε σε συχνή άρδευση το οποίο δεν αποτελεί κανένα πρόβλημα καθώς επιτυγχάνεται μέσω των αυτοματισμών. Ο περιορισμένος όγκος των υποστρωμάτων αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα επίσης στην διαχείριση της λίπανσης καθώς θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η χαμηλότερη ρυθμιστική ικανότητα για το pH και την σύσταση του θρεπτικού διαλύματος, ο περιορισμένος εφοδιασμός θρεπτικών στοιχείων και η περιορισμένη ανάπτυξη ριζικού συστήματος (μικρότερο ριζικό σύστημα με μεγάλη πυκνότητα). Για την ικανοποίηση των υδατικών και θρεπτικών αναγκών οι πρακτικές που ακολουθούνται είναι συχνή άρδευση για μικρά χρονικά διαστήματα με θρεπτικό διάλυμα και όχι σκέτο νερό. Το θρεπτικό διάλυμα θα πρέπει να περιέχει όλα τα απαραίτητα για την θρέψη των φυτών χημικά στοιχεία καθώς τα υποστρώματα είναι κυρίως χημικά αδρανή, που σημαίνει ότι δεν περιέχουν θρεπτικά στοιχεία σε διαθέσιμη μορφή για το φυτό.
Η επιλογή του κατάλληλου υποστρώματος είναι ένα από τα βασικά ερωτήματα που τίθενται. Οι διαφορετικές προελεύσεις και φυσικοχημικές ιδιότητες δημιουργούν μια μεγάλη ποικιλία υποστρωμάτων που χρόνο με τον χρόνο μεγαλώνει. Από πλευράς φυσικοχημικών ιδιοτήτων προτιμώνται υποστρώματα αδρανή χημικά ώστε να επιτυγχάνεται καλύτερος έλεγχος της θρέψης, με μικρή ηλεκτρική αγωγιμότητα E.C.
Τα επιθυμητά χαρακτηριστικά που πρέπει να έχουν τα υποστρώματα είναι:
Όσον αφορά τις ιδιότητες των υποστρωμάτων αυτές είναι φυσικές, χημικές και μικροβιολογικές.
Οι φυσικές ιδιότητες είναι:
Όσον αφορά στις χημικές ιδιότητες των υποστρωμάτων, αυτές είναι:
Αποφυγή χρήσεως της θαλασσινής και της ασβεστολιθικής, προτιμάται η κρυσταλλική (ποταμίσια). Έχει χαμηλό κόστος, απολυμαίνεται ευκολά με ατμό, έχει απεριόριστη διάρκεια ζωής και η χονδρόκοκκη παρέχει καλό αερισμό του ριζικού συστήματος αλλά δυστυχώς λόγω του μεγάλου ειδικού βάρους και της μειωμένης συγκράτησης νερού έχει περιορισμένη εφαρμογή στην πράξη.
Για την τελική επιλογή υποστρώματος θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν οι συνθήκες της περιοχής καλλιέργειας, η ποιότητα του αρδευτικού νερού και το κόστος.
Ηλίας Παπαδόπουλος
Γεωπόνος MSc
i-CON.SHARE
Βιβλιογραφία:
RESH, H. M. 2013. HYDROPONIC Food Production.
ΝΕΟΚΛΕΟΥΣ, Δ. 2014. Εγχειρίδιο Υδροπονίας. Ινστιτούτο Γεωργικών Ερευνών – Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών.
ΤΕΙ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ, 2018.
ΣΑΒΒΑΣ, Δ. 2011. Καλλιέργειες εκτός εδάφους: Υδροπονία, Υποστρώματα, Αθήνα, Εκδόσεις ΑγρόΤυπος.