Σοβαρές είναι οι ζημιές στις καλλιέργειες κυρίως στα φυλλοβόλα οπωροφόρα δένδρα που προκάλεσε πρόσφατα ο ανοιξιάτικος παγετός. Η κλιματική αλλαγή επιφέρει διαφορετικές επιπτώσεις στη συχνότητα εμφάνισης ανοιξιάτικων παγετών, ανάλογα με τη γεωγραφική περιοχή.
Οι περιοχές που συνορεύουν με τον Ατλαντικό ωκεανό έχουν μεγαλύτερη συχνότητα ανοιξιάτικων παγετών λόγω της εισόδου ψυχρών αέριων μαζών από την τήξη των πάγων της Αρκτικής, όπως περιγράφει η εργασία των Qiangian (2018).
Ωστόσο, στη χώρα μας παρατηρούμε μείωση της συχνότητας ανοιξιάτικων παγετών λόγω αύξησης της θερμοκρασίας. Στη Νάουσα μελέτη καταγραφής ιστορικών κλιματικών δεδομένων έδειξε πως οι ημέρες παγετού (δηλαδή οι ημέρες με καταγραφή θερμοκρασίας κάτω από 0°C) μειώθηκαν από 4,9 ημέρες την περίοδο 1984-2000, σε 1,3 ημέρες την πρόσφατη περίοδο 2001-2019. Η παραπάνω μελέτη έγινε στον ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ στα πλαίσια του έργου CLIMPACT II.
Χώρες της ΕΕ την τελευταία δεκαετία κατέγραψαν ζημιές λόγω της κλιματικής αλλαγής μεγαλύτερες από 145 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ η Ελλάδα είναι η χώρα με τις μεγαλύτερες απώλειες ανά κάτοικο. Επίσης, καταγράφηκε τάση αύξησης των ζημιών κατά 2% ετησίως την τελευταία δεκαετία (Eurostat statistics, 2022). Οι απώλειες στα οπωροφόρα δέντρα είναι οι μεγαλύτερες, σε σύγκριση με τα ετήσια καλλιεργούμενα είδη.
“Στη χώρα μας λόγω της κλιματικής αλλαγής παρατηρούμε συχνότερα συνθήκες «ψευτο-άνοιξης» μέσα στο χειμώνα. Έτσι καταγράφουμε ζημιές από παγετό σε ποικιλίες που βγήκαν από το λήθαργο, δηλαδή «ξύπνησαν» μέσα στο χειμώνα καθώς είχαν μικρές απαιτήσεις σε ψύχος. Ο κίνδυνος ζημιών είναι μεγαλύτερος όταν επιλέγουμε ποικιλίες με μικρές απαιτήσεις σε ψύχος, και γι’ αυτό δεν είναι λύση η χρήση ποικιλιών που είναι εγκλιματισμένες σε πολύ ζεστές περιοχές να καλλιεργούνται στο δικό μας κλίμα” επεσήμανε η Δρ. Παυλίνα Δρογούδη, Διευθύντρια Ερευνών Τμήμα Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ.
Η κ. Δρογούδη επεσήμανε ότι “υπάρχουν πολλά μέσα για την πρόβλεψη και την προστασία από τον παγετό. Η αποφυγή των ζημιών με φύτευση σε περιοχές χωρίς παγετό θα πρέπει να είναι το κύριο μέσο αποφυγής αυτών των ζημιών. Είναι σημαντικό ο παραγωγός να είναι προετοιμασμένος με τα κατάλληλα μέσα (τεχνικά, υλικά, παρακολούθηση προγνωστικών μέσα κτλ) για την αντιμετώπισή τους”.
Σύμφωνα με την κυρία Δρογούδη, ο καταιονισμός είναι κύρια μέθοδος αντιπαγετικής προστασίας σε οπωρώνες όπου υπάρχει διαθέσιμο νερό. Μπορεί να προσφέρουν τη μεγαλύτερη προστασία, σε σύγκριση με κάθε άλλο σύστημα αντιπαγετικής προστασίας και σε ένα λογικό κόστος. Προστατεύουν μέχρι και σε -7°C εάν η εφαρμογή τους είναι με αρκετή παροχή νερού και ομοιόμορφη. Ο καταιονισμός με μικροεκτοξευτήρες είναι περισσότερο αποτελεσματικός, διότι δίνει μικρότερη ποσότητα νερού και δε σπάει τα κλαδιά των δέντρων από το βάρος του νερού, καθώς και δεν προκαλεί τελμάτωση του νερού ανάμεσα στις γραμμές φύτευσης. Για την εφαρμογή του βοηθά η διαθεσιμότητα αρδευτικού νερού κατά την περίοδο ανθοφορίας, για χρήση στην αντιπαγετική προστασία.
Επίσης, οι μικρο-ψεκαστήρες που τοποθετούμε κάτω από δέντρα είναι η πιο κοινή μέθοδος προστασίας από τον παγετό στην Καλιφόρνια και τη Φλόριντα των ΗΠΑ. Οι ψεκαστήρες που εφαρμόζουν περίπου 2 mm/ώρα νερό, μπορούν να αυξήσουν τη θερμοκρασία κατά 1 ή 2°C, στα 2 μέτρα πάνω από την επιφάνεια του εδάφους, εάν δε φυσούν άνεμοι.
Το σύστημα αυτό έχει ήδη χρήση για άρδευση και θρέψη. Υπάρχουν αναφορές πως η προστασία μπορεί να μην είναι αρκετή σε υψηλότερα επίπεδα της κόμης.
Στη Γαλλία αναφέρουν πως σχεδόν κάθε χρόνο υπάρχουν ζημιές από παγετούς στα φυλλοβόλα οπωροφόρα δένδρα. Στους οπωρώνες της Γαλλίας χρησιμοποιούν κεριά παραφίνης, μία ευρέως χρησιμοποιούμενη μέθοδος αντιπαγετικής προστασίας για οπωροφόρα, σε Γαλλία, Ισπανία και Ιταλία. Είναι επίσης και το μόνο διαθέσιμο μέσο αντιπαγετικής προστασίας σε απομονωμένους οπωρώνες, όπου δεν μπορεί να εφαρμοστεί ο καταιονισμός.
Τα κεριά παραφίνης έχουν μορφή γλάστρας των 5 κιλών. Απαιτούνται 30 60 κεριά/στρέμμα, ανάλογα με την ένταση του παγετού. Τα κεριά έχουν χρόνο καύσης περίπου 8 ώρες, με κόστος 5,5 ευρώ/κερί. Συνεπώς, τα 48 κεριά έχουν κόστος 264 €/στρέμμα (δεδομένα Γαλλίας) και αρκούν για 6-8 ώρες εφαρμογής. Κατά τη διάρκεια επεισοδίων παγετού, τα βάζα μπορούν να κλείσουν για μελλοντική χρήση.
Στο παρελθόν υπήρχε η πεποίθηση πως ο καπνός προστατεύει από τον παγετό. Όμως ο καπνός ρυπαίνει το περιβάλλον, δεν προκαλεί αύξηση της θερμοκρασίας και πρέπει να τον αποφεύγουμε.
Υπάρχουν βέβαια και άλλα πιο ενεργοβόρα μέσα αντιπαγετικής προστασίας, όπως οι κάθετες τουρμπίνες, οι οποίες λειτουργούν με καυστήρα, τις τοποθετούμε σταθερά σε διαφορετικά σημεία στον οπωρώνα ή τούς δίνουμε ενέργεια από τρακτέρ και τις ρυμουλκούμε κατά τη διάρκεια του παγετού. Αυτές οι τουρμπίνες παίρνουν τον ψυχρό αέρα από την επιφάνεια του εδάφους και τον στέλνουν ψηλά, ώστε να φέρουν το θερμό αέρα κάτω, κάτι παρόμοιο με τους ανεμομείκτες.
Παραγωγοί αναφέρουν πως ο ψεκασμός με μελάσα προστάτευσε τους οπωρώνες σε συνθήκες οριακού παγετού. Όμως ο παραγωγός απαιτεί πλήρη προστασία σε κάθε περίπτωση παγετού, και όχι παραγωγή που μπορεί να μειωθεί και συνεπώς να μη συμφέρει οικονομικά, αφού το κόστος παραγωγής είναι υψηλό.
Πηγή: e-agrotis.gr
