Από πολύ νωρίς, ο άνθρωπος αντιλήφθηκε την ικανότητα των φυτών να παράγουν χημικές ουσίες και η χρήση τους ήταν και είναι συνδεδεμένη με την επιβίωσή του. Η δράση και η χρησιμότητα των χημικών αυτών ουσιών ποικίλει. Η αιτία θανάτου του Σωκράτη και η ασπιρίνη έχουν μια κοινό χαρακτηριστικό. Είναι δυο από τις τουλάχιστον 100.000 χημικές ουσίες που απαντώνται στα φυτά. Η φυτοχημεία είναι ένα κομμάτι του κλάδου της βοτανολογίας που μελετάει τις χημικές ουσίες που προέρχονται από τα φυτά.
Η Φυτοχημεία διακρίνει τα παραγόμενα προϊόντα του μεταβολισμού των φυτών σε δυο κατηγορίες. Στους πρωτογενείς μεταβολίτες και στους δευτερογενείς μεταβολίτες. Ο ρόλος των πρωτογενών μεταβολιτών είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την φυσιολογική λειτουργία του κυττάρου και του φυτού. Στους πρωτογενείς μεταβολίτες περιλαμβάνονται κυρίως μικρού μοριακού βάρους μόρια, όπως για παράδειγμα σάκχαρα, αμινοξέα, πρωτεΐνες, πολυσακχαρίτες. Οι δευτερογενείς μεταβολίτες είναι χημικές ουσίες που παράγονται από το φυτικό κύτταρο και εν αντιθέσει με τους πρωτογενείς μεταβολίτες δε διαδραματίζουν άμεσο ρόλο στις βασικές λειτουργίες του κυττάρου, αλλά είναι χημικές ουσίες που βοηθούν το φυτό να επιβιώσει στο περιβάλλον το οποίο ζει.
Ο Γερμανός βιοχημικός Albrecht Kossel ο οποίος τιμήθηκε με Nobel φυσιολογίας και ιατρικής το 1910 ήταν αυτός που πρώτος διατύπωσε την ύπαρξη δευτερογενών μεταβολιτών. Με την εξέλιξη της επιστήμης και των αναλυτικών τεχνικών, κατέστη δυνατό να ανακτήσουμε όλο και περισσότερο χημικές ουσίες οι οποίες προέρχονται από τα φυτά και να έχουν κάποια βιολογική δράση. Στις μέρες μας πολλά Φυτοπροστατευτικά προϊόντα και φαρμακευτικά σκευάσματα είναι παράγωγα δευτερογενών μεταβολιτών που προέρχονται από τα φυτά. Παρακάτω αναφέρονται ενδεικτικά κάποιες κατηγορίες δευτερογενών μεταβολιτών.
Φαινόλες
Εικόνα 1. Τρισδιάστατη απεικόνιση της χημικής δομής της κατεχόλης.
Αλκαλοειδή
Εικόνα 2. Τρισδιάστατη απεικόνιση της χημικής δομής της νικοτίνης.
Τερπένια
Εικόνα 3. Τρισδιάστατη απεικόνιση της χημικής δομής της αρτεμισινίνης.
Σαπωνίνες
Εικόνα 4. Τρισδιάστατη απεικόνιση της χημικής δομής της κυκλοαρτενόλης.
Φλαβανοειδή
Εικόνα 5. Τρισδιάστατη απεικόνιση της χημικής δομής της λουτεoλίνης.
Κυανόγονα γλυκοσίδια
Εικόνα 6. Τρισδιάστατη απεικόνιση της χημικής δομής της αμυγδαλίνης.
Πηγές:
1. Rehab A. Hussein and Amira A. El-Anssary. Plants Secondary Metabolites: The Key Drivers of the Pharmacological Actions of Medicinal Plants
Καραμανώλη Αικατερίνη. Βιοσυνθετικοί οδοί και βιολογικός ρόλος. OpenCourses.Auth
2. Phytochemistry. The International Journal of Plant Chemistry, Plant Biochemistry and Molecular Biology. Editor-in-Chief: Richard Robins. ISSN: 0031-9422
Λογοθέτης Δημήτρης
Γεωπόνος