Αρχικά, οι ασθένειες που οφείλονται σε φυτοπλάσµατα αποδόθηκαν σε ιούς, κυρίως εξαιτίας των συµπτωµάτων που προκαλούν (ίκτερος και νανισµός), την αδυναµία καλλιέργειας του παθογόνου αιτίου στο εργαστήριο, καθώς και την µετάδοσή τους µε εµβολιασµό (Tsai, 1979). Τη δεκαετία του 1960 Ιάπωνες επιστήµονες, παρατήρησαν σωµατίδια που έµοιαζαν µε ζωϊκά µυκοπλάσµατα σε πολύ λεπτές τοµές του φλοιώµατος φυτών προσβεβληµένων µε την ασθένεια του ίκτερου (aster yellows). Τα σωµατίδια αυτά ήταν πλειοµορφικά, µε µέγεθος παρόµοιο µε αυτό των ζωϊκών µυκοπλασµάτων, περιβάλλονταν από µεµβράνη, δεν διέθεταν κυτταρικό τοίχωµα και ήταν ευαίσθητα στην τετρακυκλίνη (Doi κ.ά., 1967).
Tα φυτοπλάσµατα, σε απλές κάθετες τοµές εµφανίζονται ως πλειοµορφικά σωµατίδια µε µέση διάµετρο από 200 έως 800 nm.
Το µέγεθος του γονιδιώµατος των φυτοπλασµάτων έχει εύρος µεταξύ 530 και 1350 kb (Niemark και Kirkpatrick, 1993, Marcone κ.ά., 1999), µε ένα σύνολο 671 και 754 γονιδίων για τα φυτοπλάσµατα AYWB και OY, αντίστοιχα (Oshima κ.ά., 2004).
Τα συµπτώµατα περιλαµβάνουν ίκτερο (κίτρινο ή κόκκινο µεταχρωµατισµό των φύλλων κατά θέσεις ή οµοιόµορφα σε όλο το φύλλο), µικροφυλλία, φυλλωδία, βραχυγονάτωση, νανισµό των φυτών, γιγαντοφθαλµία, βλαστοµανία και εµφάνιση του συµπτώµατος «σκούπα της µάγισας», χλωρανθία ή πρασίνισµα των ανθέων, καρούλιασµα/ συστροφή των φύλλων, πρώϊµη ανθοφορία, πρόωρη γήρανση και νέκρωση των φυτών (κατάπτωση).
Τα φυτοπλάσµατα µεταδίδονται κυρίως µε έντοµα-φορείς των οικογενειών Cicadellidae, Cixiidae, Delphacidae, Derbidae, Flatidae και Psyllidae (Weintraub και Beanlad, 2006). Μερικά φυτοπλάσµατα έχουν χαµηλή εξειδίκευση εντόµων-φορέων µε αποτέλεσµα να έχουν πολλούς φορείς (π.χ. ο ίκτερος µεταδίδεται µε τουλάχιστον 24 είδη εντόµων της οικογένειας Cicadellidae), ενώ άλλα έχουν υψηλή εξειδίκευση και µεταδίδονται µε έναν ή περιορισµένο αριθµό ειδών-φορέων
Τα φυτοπλάσµατα µεταδίδονται από τα ανήλικα και τα ενήλικα στάδια των εντόµων-φορέων τους. Για την πρόσληψη των φυτοπλασµάτων απαιτείται τροφική δραστηριότητα στα φυτά-ξενιστές. Από τη στιγµή που τα έντοµα-φορείς προσλαµβάνουν το φυτόπλασµα, παραµένουν µολυσµατικά για το υπόλοιπο της ζωής τους και διατηρούν το παθογόνο και κατά την περίοδο διαχείµασης
Η αντιµετώπιση των ασθενειών που οφείλονται σε φυτοπλάσµατα έχει ως στόχο την πρόληψη, παρά τη θεραπεία. Οι στρατηγικές για την αντιµετώπιση των ασθενειών περιλαµβάνουν:
Ασθένεια | Ξενιστής | Παρατηρήσεις |
Φθορά της αχλαδιάς | αχλαδιά | συµπτώµατα |
Ευρωπαϊκός ίκτερος των πυρηνοκάρπων | ροδακινιά, βερικοκιά, δαµασκηνιά | συµπτώµατα, µετάδοση µε εµβολιασµό, χηµειοθεραπεία, µικροσκοπία |
Σκούπα της µάγισας | µηλιά | µικροσκοπία |
Βλαστοµανία παραµόρφωση των ανθέων | ντοµάτα | µικροσκοπία |
Γιγαντοφθαλµία | ντοµάτα | µικροσκοπία, µετάδοση µε εµβολιασµό, χηµειοθεραπεία |
Ίκτερος της αµπέλου | άµπελος | συµπτώµατα, PCR και RFLP ανάλυση |
Γιάννης Διβανές
Γεωπόνος MSc
i-CON.SHARE